Του Πυράρχου Σπυρίδωνα Γ. Βαρσάμη
Η Θεσσαλονίκη στις αρχές του 20ου αιώνα ήταν μια από τις μεγαλύτερες και πιο σύγχρονες πόλεις των Βαλκανίων. Το λιμάνι της ήταν από τα σημαντικότερα κέντρα εμπορίου. Στις 26 Οκτωβρίου 1912, ο ελληνικός στρατός απελευθέρωσε την πόλη της Θεσσαλονίκης από τον Οθωμανικό ζυγό και μαζί με το μεγαλύτερο μέρος της Μακεδονίας και της Ηπείρου ενσωματώθηκε στην Ελλάδα.
Στις 18 Αυγούστου 1917 μια πυρκαγιά που ξεκίνησε από ένα φτωχικό σπίτι προσφύγων στη διεύθυνση Ολυμπιάδος 3, προκάλεσε την χειρότερη καταστροφή που υπέστη η πόλη κατά τα νεότερα χρόνια. Κατέστρεψε σε 32 ώρες 120 εκτάρια του σημαντικότερου τμήματος του κέντρου της Θεσσαλονίκης, με κτήρια σπάνιας αρχιτεκτονικής αξίας, καταστήματα, εκκλησίες, τζαμιά και συναγωγές και κυρίως χιλιάδες σπίτια αφήνοντας άστεγους 72.000 κατοίκους, και προκάλεσε τεράστια οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα στην πόλη, που είχε ήδη επιβαρυνθεί από την συγκέντρωση προσφύγων που προέρχονταν από τις κοντινές εμπόλεμες ζώνες και την υπό Βουλγαρική διοίκηση Θράκη. Στην πόλη δεν υπήρχε οργανωμένη πυροσβεστική υπηρεσία, αλλά λίγες ιδιόκτητες πυροσβεστικές ομάδες ασφαλιστικών εταιρειών, τις περισσότερες φορές ανεκπαίδευτες και με πολύ παλιό ή καθόλου εξοπλισμό.
Λίγες μόνο ημέρες μετά την καταστροφή η κυβέρνηση Βενιζέλου ανήγγειλε ότι δεν θα επιτρεπόταν η ανεξέλεγκτη ανοικοδόμηση της πόλης, αλλά μόνο στη βάση ενός νέου πολεοδομικού σχεδίου, σύμφωνα με τον Ν. 823/1917 που εκπόνησε ο υπουργός συγκοινωνιών Αλέξανδρος Παπαναστασίου.[7] Με απόφαση του Παπαναστασίου ιδρύθηκε «Διεθνής Επιτροπή Νέου Σχεδίου Θεσσαλονίκης» με πρόεδρο τον Ερνέστ Εμπράρ για την εκπόνηση ρυμοτομικού σχεδίου, το οποίο παραδόθηκε στη Γενική Διοίκηση Μακεδονίας στις 29 Ιουνίου 1918. Το σχέδιο δεν εφαρμόστηκε πλήρως και εξαιτίας πιέσεων εκ μέρους μεγαλοϊδιοκτητών υπέστη πολλές μεταβολές, αλλά αποτέλεσε μεγάλη βελτίωση σε σχέση με την πρωτύτερη κατάσταση της πόλης, δίνοντάς της σύγχρονη ρυμοτομία και όψη. Στο σχέδιο που υπέβαλε ο Εμπράρ για τον άξονα από την εκκλησία του Αγίου Δημητρίου ως την πλατεία Αριστοτέλους, απεικονίζεται για πρώτη φορά, πρόταση για Πυροσβεστικό Σταθμό (Pompiers) μεταξύ των οδών Αγίου Δημητρίου και Κασσάνδρου στο ύψος της οδού Αγ. Σοφίας. (φωτό 1)
Δεκατέσσερα χρόνια μετά ιδρύεται η Πυροσβεστική Υπηρεσία Θεσσαλονίκης με 2 Πυροσβεστικούς Σταθμούς και Πυροσβεστικό Συνεργείο με το Διάταγμα της 31/5/1932 και την 827 Φ.Δ. 29/1/1932 Απόφαση Υπουργού Εσωτερικών. Τυπική έναρξη λειτουργίας την 1/6/1932. Ο 1ος ΠΣ στεγάστηκε αρχικά σε κτίριο της οδού Αγγελάκη (εκείνη την περίοδο οριοθετούσε τα ανατολικά όρια της πόλης) . Το 1936 μεταφέρθηκε σε μισθωμένο κτίριο επί της οδού Πρίγκηπος Νικολάου (νυν Αλ. Σβώλου) 33, ιδιοκτησίας Ταμείου Συντάξεων Προσωπικού Σιδηροδρόμων Ελληνικού Κράτους (μετέπειτα ΟΣΕ) (φωτό 2). Το 1939 παραχωρήθηκε από το Δήμο Θεσσαλονίκης οικόπεδο 822 τμ, επί των οδών Ρ. Φεραίου & Σποράδων. Το 1971 παραδόθηκε στην Δ.Π.Υ. Πόλεως Θεσ/νίκης οικόπεδο επί των οδών Αθηνάς και Αγ. Δημητρίου, εκτάσεως 850 τμ, το οποίο παραχωρήθηκε από το Δήμο Θεσ/νίκης και παραχωρήθηκε κατά χρήση στο ΠΣ με την υπ΄ αριθμ. 19925/1881 της 17/2/1973 Απόφασης Υπουργού Οικονομικών, ενώ το 1974 επεστράφη στο Δήμο Θεσ/νίκης το οικόπεδο επί των οδών Ρ. Φεραίου & Σποράδων. Μετά από αγωγή εξώσεως του ΟΣΕ, αποφάσεις Μονομελούς Πρωτοδικείου, Εφετείου και Αρείου Πάγου και την 2040/20-11-1998 Έκθεση Αποβολής του Δικαστικού Επιμελητή Πρωτοδικείου Θεσ/νίκης, ο 1ος ΠΣ μεταστεγάστηκε από 20-11-1998 και λειτούργησε προσωρινά στις εγκαταστάσεις του 4ου Λιμενικού ΠΣ εντός ΟΛΘ. Την 21-6-1999 υπογράφηκε το πρωτόκολλο παραλαβής μισθωμένου κτιρίου επί της οδού Ολυμπιάδος 117(φωτό 3), όπου στεγάσθηκε ο 1ος ΠΣ. Τις δεκαετίες του 1990 και 2000 οι Πυροσβεστικές Διοικήσεις της Θεσσαλονίκης, προέβησαν σε ενέργειες, ώστε να πραγματοποιηθούν στο ιδιόκτητο οικόπεδο, οι πρόδρομες αρχαιολογικές εργασίες που απαιτούνταν, για να μπορεί να δημοπρατηθεί η κατασκευή νέου κτιρίου. Το Μάιο του 2010 θεμελιώθηκε και με σημαντική καθυστέρηση από την προβλεπόμενη ημερομηνία παράδοσης (2011), την 4/2/2015 έγινε η μεταστέγαση στο νέο ιδιόκτητο κτίριο επί της οδού Ολυμπιάδος 126, στο οικόπεδο που είχε παραχωρηθεί 44 χρόνια πριν (φωτό 4,5).
Το νέο κτίριο που κατασκευάστηκε με «Συμπράξεις Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα» (ΣΔΙΤ), εντάσσεται στο έργο μελέτης, κατασκευής, χρηματοδότησης και τεχνικής διαχείρισης των εγκαταστάσεων, επτά νέων κτιρίων του Πυροσβεστικού Σώματος. Αναθέτουσα Αρχή είναι οι Κτιριακές Υποδομές ΑΕ (πρώην ΟΣΚ ΑΕ) και η διάρκεια της σύμβασης είναι 25 έτη. Η επιφάνεια του οικοπέδου καταλαμβάνει επιφάνεια 822 τμ. το συνολικό εμβαδό δόμησης ανέρχεται σε 1865 τμ (ισόγειο & τέσσερις όροφοι) ενώ διαθέτει και 2 υπόγεια συνολικής επιφάνειας 670 τμ (θέσεις στάθμευσης ΙΧΕ αποθηκευτικοί και μηχανολογικοί χώροι).
Ιδιαίτερη έμφαση έχει δοθεί στην ενεργειακή απόδοση, παράμετρος η οποία αποτέλεσε και στοιχείο αξιολόγησης των προσφορών των υποψηφίων κατά τη διαγωνιστική διαδικασία. Το κτίριο έχει σχεδιαστεί με προδιαγραφές και συστήματα (σύστημα διαχείρισης κτιρίου (BMS), ηλιακοί συλλέκτες για την παραγωγή ζεστού νερού, αισθητήρες στάθμης φωτισμού και κίνησης, σύστημα σκίασης, συστήματα ανακύκλωσης νερού) που μειώνουν τις απαιτήσεις σε ενέργεια. Διαθέτει σύγχρονο και μοντέρνο εξοπλισμό (πχ μηχάνημα πλύσης και στεγνώματος υψηλών υποδημάτων), ιδανικούς χώρους εργασίας και διαμονής και ίσως τη μεγαλύτερη τσουλήθρα «στεγνού» τύπου, για την ταχεία κίνηση των πυροσβεστικών υπαλλήλων από το 2ο όροφο-θαλάμων στο Αμαξοστάσιο (φωτό 6). Παράλληλα, είναι σημαντικό ότι υπάρχουν συμβατικές προβλέψεις για τη διατήρησή του σε άριστη κατάσταση σε βάθος χρόνου.
Το οικόπεδο συνορεύει με τμήμα του ανατολικού βυζαντινού τείχους της Θεσσαλονίκης, που βρίσκεται στη συμβολή των οδών Αγίου Δημητρίου και Ολυμπιάδος, γεγονός που δημιούργησε περιορισμούς και καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση του έργου. Όμως μετά το πέρας των εργασιών το έργο αναδεικνύει την εικόνα των τειχών αλλά αναδεικνύεται και το ίδιο αισθητικά (φωτό 7).
Ευχόμαστε το επόμενο διάστημα η Ελληνική Πολιτεία να έχει τη δυνατότητα να χρηματοδοτήσει την κατασκευή και άλλων τέτοιων υπερσύγχρονων κτιρίων, αφού πολλές Πυροσβεστικές Υπηρεσίες αντιμετωπίζουν σημαντικά προβλήματα στέγασης και δεν παρέχουν ιδανικές συνθήκες διαβίωσης και εκτέλεσης του έργου τους, στους πυροσβεστικούς υπαλλήλους.
Ο Πύραρχος Σπυρίδων Γ. Βαρσάμης είναι Διοικητής του 1ου Πυροσβεστικού Σταθμού Θεσσαλονίκης.
