Μετάβαση σε ένα σύστημα Ηλεκτρονικής Διαχείρισης των Δημοσίων Δασών

Η εποπτεία της πορείας του ξύλου από την παραγωγή μέχρι την διάθεσή του αποτελεί μια από τις πιο σημαντικές δραστηριότητες των δασικών υπηρεσιών. Ερευνώντας τη διαδικασία που ακολουθείται σήμερα μέσα από το σύστημα εκμετάλλευσης (διαχείριση – διακίνηση) της παραγωγής του ξύλου εφαρμόζοντας ταυτόχρονα τη δασική νομοθεσία, προβάλλεται η πολυπλοκότητά του. Υπάρχει προβληματισμός για το πλήθος των εντύπων και βιβλίων που καλείται καθημερινά ο αρμόδιος δασικός υπάλληλος να εφαρμόσει. Οι μέθοδοι λογιστικής παρακολούθησης των διαφόρων σταδίων αυτής της διαδικασίας, αποτελούν συχνά πραγματικό κυκεώνα, προ πάντων για κάθε πρωτοδιόριστο δασολόγο.

Μήπως ήρθε η στιγμή όλα αυτά αν αποτελέσουν παρελθόν.

Ας δούμε λοιπόν τι γίνεται σε μια δασική υπηρεσία, εξετάζοντας ελάχιστα μόνο από τα τμήματα των γραναζιών που κινούνται για να διαχειριστεί μια συστάδα ενός x δάσους από ένα x δασικό συνεταιρισμό. Χρόνος πολύς, λάθη μάλλον αρκετά, προσκόμματα στην παρακολούθηση διαδικασιών και στην εξαγωγή συγκεντρωτικών και απολογιστικών στοιχείων, έντυπα, έντυπα … έντυπα. Άραγε πόσο εύκολο είναι να ξεπεραστούν όλα αυτά.

Ίσως εκπλαγείτε με τις νέες δυνατότητες που θα παρουσιαστούν στο βίντεο που ακολουθεί και ίσως … συμβάλετε και εσείς, με τις γνώσεις σας ή τα σχόλιά σας, στη μετάβαση της δασικής υπηρεσίας σε άλλο επίπεδο. Οι δασολόγοι έχουν τόσα πολλά να προσφέρουν ως επιστήμονες αρκεί όμως … να τους δοθούν ευκαιρίες.

1. Ιστορική Αναδρομή

Κάνοντας ιστορική αναδρομή, επιβεβαιώνεται ότι η αρχή των υλοτομικών επεμβάσεων στα δάση χάνεται στο μακρινό παρελθόν. Τα πρώτα γραπτά κείμενα για την Ελλάδα, ανάγονται στην εποχή της αρχαίας Ολυμπίας «τεταγμένον λήμμα ξύλου». Για τη συστηματική απασχόληση όμως με τις δασικές εργασίες και ιδιαίτερα την υλοτομία, οι αρχαιότερες πηγές πληροφοριών προέρχονται από τα περίφημα έπη του Ομήρου, Ιλιάδα και Οδύσσεια (Ζάχαρης, 2006).

Τα δάση συνέβαλαν σημαντικά, σε πολύ δύσκολα και κρίσιμα χρόνια, στην ανάπτυξη και διάδοση του Ελληνικού Πολιτισμού και στη συντήρηση του Ελληνικού Λαού (Τσουμής, 1978). Η θετική συμβολή των βουνών της χώρας υπήρξε αποφασιστική για την επιβίωση του Ελληνικού Έθνους την περίοδο της Τουρκοκρατίας με φυσικό επακόλουθο δυσμενείς επιπτώσεις στα δάση (Βακαλόπουλος, 1979).

Το έτος 1917 ιδρύθηκε η πρώτη Ανωτάτη Δασολογική Σχολή (Ν. 893/14-9-1917 & Π.Δ. 8-12-1927) (Α.Π.Θ., 2015). Η εφαρμογή όμως της προστασίας και διαχείρισης των δασών ήταν ελλιπής και για ακόμη μια φορά οι υλοτομίες εκτελούνταν αποψιλωτικά και συνήθως με μια απλή αναφορά των δασικών υπαλλήλων.

Στη συνέχεια από το 1930 μέχρι το 1940 τα δάση προστατεύονται και διαχειρίζονται με βάση συντασσόμενες μελέτες από δασολόγους. Την εμπόλεμη περίοδο όμως 1940-1949 πολυάριθμα δάση καταστρέφονται ή μένουν χωρίς επιτήρηση (Παπασταύρου, 1989).

Η κατάσταση στα ελληνικά δάση βρίσκει τελικά την σωστή πορεία μετά την πλήρη πανεπιστημιακή μόρφωση των δασολόγων και του βοηθητικού μεσοδασικού προσωπικού. Τότε εδραιώθηκε και ξεκίνησε η μέθοδος δι’ αυτεπιστασίας εκμετάλλευσης των δημόσιων δασών η λεγόμενη Κρατική Εκμετάλλευση Δασών (ΚΕΔ) (ΦΕΚ7/τ.Α’/18-1-69, 1969).

Το 1986 με το Π.Δ. 126/86 (ΦΕΚ44/τ.Α’/17-4-1986, 1986) ξεκινά νέα διαδικασία παραχώρησης της εκμετάλλευσης, συντήρησης και βελτίωσης των δασών που ανήκουν στο Δημόσιο και στα νομικά πρόσωπα του δημόσιου τομέα, στους δασικούς συνεταιρισμούς. Στην πορεία προστέθηκαν και άλλοι νόμοι και εγκύκλιες διαταγές που ρυθμίζουν τις διαδικασίες διαχείρισης – διακίνησης της παραγωγής του ξύλου στις δασικές υπηρεσίες & τη λογιστική παρακολούθηση στην πράξη. Το 1993 με το 101214/6817/24-12-1993 έγγραφο του Υπ. Γεωργίας προς «όλες τις Δασικές Αρχές του Κράτους» στάλθηκαν Οδηγίες Εκμετάλλευσης Δημοσίων Δασών, οι οποίες αποτελούσαν μια βιβλιοδετημένη συλλογή οδηγιών και εντύπων.

2. Η σημερινή πραγματικότητα

Η νομοθεσία και οι διαταγές που πρέπει να εφαρμοστούν για τη διαχείριση – διακίνηση του ξύλου, είναι πολυάριθμες. Τα στάδια διαχείρισης, ελέγχου, αδειοδότησης, διάθεσης και διακίνησης των παραγόμενων προϊόντων του δάσους, είναι επίσης πολυάριθμα.

Πώς πρέπει να γίνεται όμως η διαχείριση – διακίνηση της παραγωγής του ξύλου στις δασικές υπηρεσίες σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία; Πώς ελέγχεται η όλη διαδικασία και πώς διακινούνται τα διάφορα έγγραφα; Υπάρχει δυνατότητα βελτίωσης των σημερινά εφαρμόσιμων διαδικασιών;

Χρειάστηκε να συγκεντρωθούν και να αναλυθούν πληροφορίες και έγγραφα και να δημιουργηθεί ένας “συνοπτικός οδηγός” σχετικά με τα συστήματα εκμετάλλευσης, τη διακίνηση και διάθεση των δασικών προϊόντων ξύλου από τα δάση (δημόσια, ιδιωτικά, δασωμένους αγρούς κλπ) της Ελλάδας. Μελετώντας τέλος, τους δαιδαλώδες μηχανισμούς ακτινογραφούνται οι αδυναμίες και η πολυπλοκότητα του συστήματος. Παράλληλα γίνεται έρευνα των μεθόδων εκμετάλλευσης σε άλλα κράτη και διεθνείς οργανισμούς ώστε να προκύψουν προτάσεις – κατευθύνσεις και ερεθίσματα για τη μετέπειτα ανάπτυξη ενός ενιαίου, σύγχρονου και μηχανογραφημένου συστήματος. Απώτερος σκοπός μέσω των προτεινόμενων βελτιώσεων, είναι η διευκόλυνση και η σωστή εφαρμογή των διαδικασιών εποπτείας και ελέγχου της παραγωγής και διακίνησης του ξύλου από τους δασικούς υπαλλήλους, η μείωση κατανάλωσης του απαιτούμενου χαρτιού, η εύκολη πρόσβαση των υπευθύνων στον έλεγχο και την άμεση συγκέντρωση στοιχείων προκειμένου να παρακολουθήσουν, αναλύσουν και αξιολογήσουν τις διαδικασίες αειφόρου διαχείρισης των δασών. Προφανώς όλα τα παραπάνω θα οδηγήσουν και σε αντίστοιχα οικονομικά οφέλη μια που η εφαρμογή της οικονομικής αρχής (είτε ως αρχή φειδωλής χρησιμοποίησης των μέσων, είτε ως αρχή επίτευξης μέγιστου δυνατού αποτελέσματος) επιβάλλεται να εφαρμόζεται σε οποιαδήποτε ανθρώπινη δραστηριότητα.

Παρεκκλίνοντας όμως από την ορθή συγγραφή και τους κανόνες ερευνητικής μεθοδολογίας, στο παρόν άρθρο, επιλέχθηκε η παρουσίαση μιας μόνο από τις μεθόδους εκμετάλλευσης των δημοσίων δασών και η προβολή ενός βίντεο που παρουσιάζει την πρώτη έκδοση ενός λογισμικού διαχείρισης δημοσίων δασών (προς το παρών μόνο με μια από τις μεθόδους εκμετάλλευσης).

3. Μέθοδοι εκμετάλλευσης Δημοσίων Δασών

Η εκμετάλλευση των δημοσίων δασών στη χώρα μας γίνεται

Με παραχώρηση των λημμάτων στους Αγροτικούς Δασικούς Συνεταιρισμούς (Α.Δ.Σ.) σύμφωνα με το Π.Δ. 126/86.

Με μίσθωση του λήμματος με δημοπρασία ή μη, σύμφωνα με το Ν.Δ. 86/69 (άρθρα 120 – 136) και το από 19/11/1928 Π.Δ. «Περί διαχείρισης δασών…»

Από τις ίδιες τις δασικές υπηρεσίες με αυτεπιστασία σύμφωνα με το άρθρο 137 του Ν.Δ. 86/69

4. Εκμετάλλευση Δημοσίων Δασών με παραχώρησή τους σε Α.Δ.Σ

Με το πρώτο σύστημα από τα παραπάνω, παραχωρείται η εκμετάλλευση στους Α.Δ.Σ. Στη συνέχεια το παραγόμενο προϊόν διατίθεται στην αγορά από τους ίδιους τους συνεταιρισμούς και αποδίδεται τελικά το 12% επί των ακαθάριστων εσόδων τεχνικού ξύλου και το 5% για τα καυσόξυλα υπέρ του Πράσινου Ταμείου και το 5% των ακαθαρίστων εσόδων υπέρ του Ο.Τ.Α. στην περιφέρεια του οποίου βρίσκεται το δάσος.

Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ :

Έως 31 Αυγούστου: Επιλογή & καθορισμός του τρόπου εκμετάλλευσης συστάδων => υποβολή Πίνακα Εκμετάλλευσης

Έως 20 Οκτωβρίου η Δασική Υπηρεσία ανακοινώνει το πρόγραμμα εκμετάλλευσης & με έγγραφο το γνωστοποιεί στους ΑΔΣ

Οι ΑΔΣ το αργότερο έως 20 Νοεμβρίου υποβάλλουν αίτηση παραχώρησης της εκμετάλλευσης και αίτηση ανάληψης εργασιών.

Το πρώτο 10ήμερο του Δεκεμβρίου η Δασική Υπηρεσία υποβάλλει τις αιτήσεις & προτάσεις για παραχώρηση και εκδίδεται η απόφαση το αργότερο έως 20 Δεκεμβρίου.

Οι ΑΔΣ εντός προθεσμίας 10 ημερών από την κοινοποίηση της απόφασης & πριν της 31 Ιανουαρίου να υπογράψει δήλωση αποδοχής της απόφασης παραχώρησης.

Η Δασική Υπηρεσία οφείλει να εγκαταστήσει με πρωτόκολλο εγκατάστασης τον ΑΔΣ εντός 15 ημερών από την υποβολή αίτησης εγκατάστασης και σε κάθε περίπτωση εντός 3 μηνών από τη δήλωση αποδοχής.

Εικόνα 1  Διάγραμμα του προγραμματισμού εκμετάλλευσης των Δημοσίων Δασών με παραχώρησή τους σε Α.Δ.Σ.

Η Δασική Υπηρεσία για να συντάξει το πρωτόκολλο εγκατάστασης οφείλει να :
α. Υπολογίσει το ποσό της απαιτούμενης εγγυητικής που θα πρέπει να καταβάλει ο ΑΔΣ πριν την εγκατάσταση.
β. Να προγραμματίσει τις απαιτούμενες ποσότητες δεσμεύσεων για τις ατομικές ανάγκες των κατοίκων των ορεινών περιοχών.
γ. Να εκδώσει αποφάσεις καθορισμού τιμήματος καταβολής για αγορά δασικών προϊόντων που θα πρέπει να καταβάλει η υπηρεσία στους ΑΔΣ για όση ποσότητα δεσμευτεί.

Για να διεκπεραιωθούν όμως τα παραπάνω στάδια απαιτείται η χρήση τιμών από τους πίνακες τιμών ανάθεσης υλοτομικών εργασιών, πίνακες διατίμησης δασικών προϊόντων τρέχοντος έτους, πίνακες ποσοστών ΙΚΑ.

Θα πρέπει επίσης να αναζητηθούν ξανά και ξανά τα στοιχεία των συστάδων (έκταση, όρια, δασικά είδη, κλάσεις, πρωτόκολλα παραχώρησης … κλπ), των ΑΔΣ (στοιχεία προέδρων, ημερομηνία αποδοχής, δ/νση αλληλογραφίας κλπ).

Μετά την υπογραφή του πρωτοκόλλου εγκατάστασης εκδίδεται άδεια υλοτομίας. Κατά την διάρκεια εκμετάλλευσης, τα δασικά προϊόντα που παράγονται καταμετρούνται και εκδίδονται μερικές άδειες αποκόμισης και στο τέλος η τελική άδεια αποκόμισης. Βάσει αυτών των αδειών αποκόμισης εκδίδονται δελτία μεταφοράς για λογαριασμό του Α.Δ.Σ. προκειμένου να διαθέσει αυτός τα δασικά προϊόντα.

Κατά την ολοκλήρωση των υλοτομιών των συστάδων συντάσσεται από επιτροπή της Δασικής Υπηρεσίας πρωτόκολλο Τελικής Επιθεωρήσεως του Δάσους που έγινε η υλοτομία, προκειμένου να διαπιστωθεί αν ο Συνεταιρισμός συμμορφώθηκε με τους όρους του Πρωτοκόλλου Εγκατάστασης.

Οι Δασικές Υπηρεσίες για την ορθή εφαρμογή των παραπάνω σταδίων θα πρέπει να τηρούν και ενημερώνουν σχολαστικά δεκάδες βιβλία και έντυπα όπως:

Βιβλίο καταχώρησης συμφωνητικών και πρωτοκόλλων Εγκατάστασης υλοτομιών και αντιστοίχων πρωτοκόλλων τελικής επιθεωρήσεως.

Δελτία προσήμανσις συστάδων, δελτία αδειών υλοτομίας, δελτία καταμέτρησης δασικών προϊόντων, δελτία αδειών αποκόμισης δασικών προϊόντων.

Βιβλίο ελέγχου υλοτομιών.

Φακέλους συστάδων με φωτοαντίγραφα φύλλων περιγραφής συστάδων, αποφάσεων – εγκρίσεων κλπ.

5. ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ

Από τα προηγούμενα αντιλαμβάνεται κανείς το πλήθος των εντύπων και βιβλίων που συντάσσονται και των διαδικασιών και ελέγχων που διενεργούνται από την έναρξη υλοτομίας μέχρι την απομάκρυνση του ξύλου από το δάσος. Μετά από κάθε ενέργεια για την οποία εκδίδεται δελτίο ή άδεια ενημερώνεται και το αντίστοιχο βιβλίο. Η πλήρης όμως παρουσίαση των διαδικασιών καταγραφής και διασταύρωσης στοιχείων σε κάθε στάδιο υλοτομίας – καταμέτρησης – πληρωμής – αδειοδότησης – διάθεσης – μεταφοράς κρίνεται μεν επιβεβλημένη αλλά ξεπερνά τους στόχους αυτού του άρθρου.

Κατά τη διαδικασία διακίνησης του ξύλου πολλά στοιχεία – πληροφορίες γράφονται και ξαναγράφονται σε αρκετά έντυπα που χρησιμοποιεί το δασαρχείο. Έτσι, στη άδεια αποκόμισης αναγράφονται πέραν των άλλων στοιχεία από προηγούμενα έντυπα όπως: ο αριθμός απόφαση έγκρισης ή παραχώρησης υλοτομίας, ο αριθμός του πρωτοκόλλου εγκατάστασης, ο αριθμός της άδειας ή αδειών υλοτομίας και οι αριθμοί των παραστατικών πληρωμής του μεριδίου υπέρ δημοσίου και υπέρ ΟΤΑ. Τα στοιχεία αυτά, έχουν γραφεί και στην αντίστοιχη μερίδα στο βιβλίο ελέγχου υλοτομιών.

Στο μερικό ή τελικό πρωτόκολλο εξέλεγξης που εκδίδεται για την περίπτωση των ιδιωτικών δασών αναγράφονται ακόμη μια φορά τα παραπάνω στοιχεία ενημερώνοντας παράλληλα και το βιβλίο ελέγχου υλοτομιών.

Μ’ αυτό τον τρόπο γίνεται έλεγχος και μπορεί κάθε δασικός υπάλληλος να ανατρέξει και να ενημερωθεί για το ιστορικό και τη διαδικασία παραγωγής μιας συστάδας. Διαπιστώνεται όμως ένα μειονέκτημα όσον αφορά τη διαδικασία αυτή. Τα ίδια στοιχεία π.χ ονοματεπώνυμο, περιοχή, αρ. αδείας, όγκος ξυλείας κ.α. γράφονται με το χέρι ξανά και ξανά πάρα πολλές φορές.

Το σημαντικότερο ίσως βιβλίο από το οποίο αντλούνται όλες οι πληροφορίες παραγωγής ξυλείας σε μια δασική υπηρεσία είναι το βιβλίο ελέγχου υλοτομιών. Στη συνέχεια δύο άλλα βιβλία, το βιβλίο δασικής παραγωγής και διάθεσης και το βιβλίοαδειών αποκόμισης, χρησιμοποιούνται ευρύτατα για την σύνταξη συγκεντρωτικών πινάκων της παραγωγής και διάθεσης δασικών προϊόντων μιας δασικής υπηρεσίας.

Για τον έλεγχο της παραγωγής, εισπράξεων και δαπανών συντάσσονται πίνακες τριμηνιαίων δασικών στατιστικών στοιχείων τόσο των δημοσίων όσο και των ιδιωτικών εκτάσεων και τέλος ο ετήσιος απολογισμός της δασικής υπηρεσίας (41365/358/01-03-1968 Δ/γη του Υπ. Γεωργίας) στον οποίο καταγράφεται όλη η παραγόμενη ποσότητα κατά τη διάρκεια του χρόνου, οι εισπράξεις από δάση μη εκμεταλλευόμενα από Κ.Ε.Δ. και οι ποσότητες και το συνολικό τίμημα από τις διαθέσεις των παραγόμενων προϊόντων.

Για την συμπλήρωση αυτών των πινάκων τα στοιχεία αντλούνται από το βιβλίο αδειών αποκόμισης, τα μερικά και τελικά πρωτόκολλα εξέλεγξης, το βιβλίο αδειών υλοτομίας κ.α..

Οι παραπάνω πίνακες στατιστικών στοιχείων εκμετάλλευσης σήμερα συμπληρώνονται σε πρόγραμμα επεξεργασίας λογιστικών φύλλων όπως το Excel της εταιρείας Microsoft ή το Calc της OpenOffice.org. Για την συμπλήρωση των πινάκων αυτών ο δασικών υπάλληλος θα πρέπει πρώτα να έχει συμπληρώσει όλα τα έντυπα και βιβλία που απαιτούνται κατά τις διάφορες διαδικασίες εκμετάλλευσης των δασών και να έχει κάνει όλες τις λογιστικές πράξεις και υπολογισμούς γράφοντας σε χαρτί. Οι πιθανότητες λαθών είναι έτσι μεγάλες και συχνά, κατά τη διασταύρωση των αποτελεσμάτων των επιμέρους συνολικών ποσοτήτων των δασικών προϊόντων, παρατηρούνται ασυμφωνίες. Η ανεύρεση των λαθών που οδήγησε σε αυτές τις λογιστικές διαφορές, απαιτεί έλεγχο από την αρχή των δελτίων και εντύπων που εκδόθηκαν και επανάληψη όλων των λογιστικών πράξεων.

Σε μία από τις σχετικές με την εκμετάλλευση των δασών διαταγές, αναγράφεται ότι «μερικές από τις υπηρεσίες δεν εφαρμόζουν πιστά και με ακρίβεια τις κείμενες διατάξεις της Δασικής Νομοθεσίας που αφορούν τους ελέγχους των υλοτομιών γενικά, τις εξελέγξεις και τις Επιθεωρήσεις (μερικές ή τελικές)» (Υπ. Γεωργίας, 1993). Σίγουρα ανάμεσα στα αίτια του φαινομένου αυτού είναι και η πολυνομία που πρέπει να ληφθεί υπόψη, με αποτέλεσμα, οι νέοι δασολόγοι να δυσκολεύονται να συγκεντρώσουν, μελετήσουν και τελικά να εφαρμόσουν. Αντίστοιχη διαπίστωση με την παραπάνω του Υπ. Γεωργίας καθώς και άλλοι παρόμοιοι έλεγχοι θα μπορούσαν να γίνουν άμεσα και αυτόματα εφόσον η υποβολή στοιχείων διαχείρισης δασών γίνονταν μέσω διαδικτύου και η κεντρική υπηρεσία ανέλυε τα δεδομένα μέσω εξειδικευμένων λογισμικών.

Η μηχανοργάνωση του τμήματος διαχείρισης των δασών συμβάλει εκτός των άλλων, στην καλύτερη λειτουργικότητα του τμήματος με λιγότερη γραφειοκρατική δουλειά και περισσότερο ελεύθερο χρόνο για άλλες εργασίες. Επίσης επιτρέπει την οργάνωση των πληροφοριών των δασών για την ορθολογική διαχείριση και αξιοποίηση των δασικών οικοσυστημάτων (Καρακύριος, 2007).

6. Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΕ ΑΛΛΑ ΚΡΑΤΗ

Σε παγκόσμιο επίπεδο αξίζει να αναφερθεί ότι οι συνεχόμενες διεθνείς διαδικασίες για την αειφόρο διαχείριση των δασών (sustainable forest management – SFM) έχουν θεσπίσει κριτήρια και δείκτες ως ένα αποδεκτό πλαίσιο για την παρακολούθηση, την αξιολόγηση και την υποβολή εκθέσεων προς την κατεύθυνση του στόχου αυτού. Ωστόσο, ο μοναδικός χαρακτήρας των δασικών πόρων και οι πολλαπλοί στόχοι διαχείρισης έχουν ως αποτέλεσμα ένα μεγάλο όγκο πληροφοριών. Για την έγκαιρη παρακολούθηση και την ανατροφοδότηση, είναι επιτακτική η ανάγκη ανάπτυξης ενός συστήματος πληροφοριών. Η χειρωνακτική διακίνηση/διαχείριση των πληροφοριών και της διαδικασίας ελέγχου είναι ένα δύσκολο έργο. Με το προφανές πλεονέκτημα ότι οι υπολογιστές παρέχουν διαχείριση των πληροφοριών, επεξεργασία, ανάλυση και δικτύωση, ο σχεδιασμός των εξατομικευμένων κριτηρίων και δεικτών με βάση ένα σύστημα διαχείρισης των πληροφοριών είναι αναγκαίος. Τα Συστήματα Ελέγχου Διαχείρισης των Δασών (Forestry Management Control System – FORMACS) είναι μία από τις πρωτοβουλίες αυτές για την ανάπτυξη των συστημάτων πληροφορικής. Αναπτύχθηκε για την υποστήριξη των επιχειρησιακών αποφάσεων σε επίπεδο δασικών μονάδων διαχείρισης (Forest Management Unit – FMU) στην Ινδία (Dharmendra and Sudeshna, 2003).

Τα Συστήματα Δασικών Πληροφοριών (Forest Information Systems, FIS) αποτελούν ένα σύγχρονο εργαλείο για τη λήψη αποφάσεων με πλήρεις πληροφορίες και αποτελέσματα για καλύτερη διαχείριση. Προσφέρουν το δυναμικό για ενημερωμένες αποφάσεις και μπορούν να υποστηρίξουν τη διατήρηση και ενίσχυση των πολλαπλών λειτουργιών των δασών (Guofan and Keith, 2006).

Διάφορα συστήματα που αναπτύχθηκαν σε ξένες χώρες με σκοπό να συμβάλλουν στην διαχείριση και εκμετάλλευση των δημοσίων ή ιδιωτικών δασών είναι: το πρόγραμμα LOGPRO (Primus Partners, 2015), το Assisi Resource (Assisi Software Corp., 2015), το WoodPlan (WoodPlan, 2010), το The Remsoft Solution (Remsoft, 2015), τα NED Products (USDA, 2014). Τα συστήματα αυτά, δεν ανταποκρίνονται άμεσα στις ανάγκες και τις λειτουργίες της ελληνικής πραγματικότητας αλλά η μελέτη τους θα συμβάλει στη δημιουργία αντίστοιχων εφαρμογών προσαρμοσμένων στις απαιτήσεις της ελληνικής νομοθεσίας.

7. ΠΡΩΤΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΔΑΣΙΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ

Με την εφαρμογή που παρουσιάζεται εδώ, γίνεται μια πρώτη προσπάθεια επίδειξης των τρόπων με τους οποίους μπορεί να επιτευχθεί μια ολοκληρωμένη διαχείριση των δημοσίων δασών σε μια δασική υπηρεσία μέσα από ένα λογισμικό ΗΥ. Με το λογισμικό αυτό εκτός του ότι επιταχύνεται εξαιρετικά ο απαιτούμενος χρόνος σύνταξης των διαφόρων εγγράφων διαχείρισης, επιτυγχάνεται και αυτόματος έλεγχος εγκυρότητας τους καθώς και συνεχείς παρακολούθηση της πορείας διαχείρισης των διαφόρων συστάδων. Επίσης είναι πλέον εύκολη η αυτόματη εξαγωγή απολογιστικών στοιχείων σε κάθε ζητούμενη στιγμή.

Τρόπος λειτουργίας:
Η εφαρμογή ακολουθεί ορισμένα στάδια για την εισαγωγή στοιχείων αλλά και για την παρακολούθηση της διαχείρισης.

Αρχικά εμφανίζεται ο Κύριος Πίνακας Επιλογών μέσω του οποίου επιτυγχάνεται ο έλεγχος της εφαρμογής.
Στο μενού «Ετήσια Διαχείριση» εμφανίζονται πληροφορίες των συστάδων του τρέχοντος έτους και μια συγκεντρωτική εικόνα του λήμματος με την παραγωγή.

Μέσα από καρτέλες της φόρμας «Ετήσια Διαχείριση» αλλά και σε ορισμένα σημεία από τον κύριο πίνακα επιλογών επιτυγχάνεται:

Εισαγωγή Γενικών πληροφοριών
Εδώ γίνεται η εισαγωγή στοιχείων της Υπηρεσίας, του προσωπικού της, των διαχειριζόμενων δασών, των συστάδων κάθε δάσους, των στοιχείων των Α.Δ.Σ.
Υπάρχει η δυνατότητα εισαγωγής τιμών Ι.Κ.Α. καθώς και των πινάκων διατίμησης Δασικών Προϊόντων & τιμών υλοτομικών εργασιών (από Φ.Ε.Κ.)
Εισαγωγή Προγράμματος εκμετάλλευσης
Εισάγονται οι Εργασίες Εκμετάλλευσης & εργασίες Συντήρησης σύμφωνα με το αναρτηθέν πρόγραμμα.
Σ’ αυτό το στάδιο εξάγονται αυτόματα τα Υπηρεσιακά σημειώματα των απαιτούμενων εγγυητικών.
Εισαγωγή στοιχείων σχετικά με τις δεσμεύσεις
Γίνεται επιλογή των προϊόντων που θα υπολογιστεί το τίμημα ώστε να γίνουν δεσμεύσεις για ατομικές ανάγκες καθώς και των ποσοτήτων δέσμευσης κατά συστάδα.
Σ’ αυτό το στάδιο εξάγονται αυτόματα οι Αποφάσεις καθορισμού τιμήματος κατά συστάδα.
Εισαγωγή στοιχείων για τα πρωτόκολλα εγκατάστασης
Εισάγονται οι βασικές πληροφορίες π.χ. ημερομηνία, οι συμβαλλόμενοι, το είδος υλοτομίας, τον αριθμό σφύρας, οι αριθμοί & τα ποσά των προσκομισθέντων εγγυητικών.
Αμέσως μετά υπάρχει η δυνατότητα εκτύπωσης του Πρωτοκόλλου εγκατάστασης στο οποίο το κείμενο αλλάζει διαδραστικά σε πολλά σημεία (π.χ. αν δεν υπάρχουν δεσμεύσεις, αν προσκομισθούν μία ή περισσότερες εγγυητικές κλπ.)
Παρακολούθηση των εργασιών
Εδώ καταχωρούνται οι άδειες υλοτομίας και οι άδειες αποκόμισης. Να σημειωθεί ότι στις άδειες αποκόμισης όλοι οι υπολογισμοί για κρατήσεις υπέρ Πράσινου Ταμείου και υπέρ Ο.Τ.Α. γίνονται αυτόματα.
Εξαγωγή απολογιστικών στοιχείων
Ήδη από την καρτέλα «Ετήσια Διαχείριση» εμφανίζονται συγκεντρωτικά στοιχεία για κάθε συστάδα που επιλέγετε με το δείκτη του ποντικιού αλλά και από το μενού «Απολογιστικά Στοιχεία» του κυρίως μενού εξάγονται πίνακες απολογιστικών στοιχείων συνδυάζοντας αυτόματα τις πληροφορίες των αδειών αποκόμισης.

8. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ – ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Σήμερα που η στελέχωση των δασικών υπηρεσιών ολοένα και μειώνεται, το βάρος της εφαρμογής, παρακολούθησης και διενέργειας ελέγχων σε όλες τις φάσεις διαχείρισης – διακίνησης του ξύλου καθίσταται ολοένα και μεγαλύτερο.

Η συμπλήρωση δεκάδων βιβλίων και δελτίων γίνεται μόνο με το χέρι και τα λάθη είναι δύσκολο να αποφευχθούν, ενώ τα ίδια στοιχεία γράφονται και ξαναγράφονται πολλές φορές με ό,τι αυτό συνεπάγεται σε χάσιμο χρόνου και χρήματος.

Ο γενόμενος με τη βοήθεια των συγκεντρωτικών δελτίων και των πινάκων έλεγχος των διαδικασιών παραγωγής, εισπράξεων και δαπανών, είναι περιορισμένος.

Αν και υπάρχουν όλα τα στοιχεία της δασικής εκμετάλλευσης στα διάφορα έντυπα και βιβλία, η ανεύρεση μιας απλής πρόσθετης πληροφορίας (π.χ. ο όγκος της δασικής παραγωγής ενός δασικού συνεταιρισμού την τελευταία δεκαετία) απαιτεί αρκετές ώρες αναζήτησης.

Πολλά κράτη έχουν θεσπίσει κριτήρια και δείκτες με παράλληλη ανάπτυξη συστημάτων διαχείρισης και εκμετάλλευσης δασών ως ένα αποδεκτό πλαίσιο για την παρακολούθηση, την αξιολόγηση και την υποβολή εκθέσεων προς την κατεύθυνση της αειφόρου διαχείρισης αυτών.

Με βάση τα παραπάνω συμπεράσματα, στην ουσία εντοπίζονται τα προβλήματα τα οποία θα πρέπει να ερευνηθούν και να αξιολογηθούν έτσι ώστε να συμβάλλουν στο σχεδιασμό ενός συστήματος καθολικής εποπτείας (διαχείρισης – διακίνησης) του ξύλου από τις δασικές υπηρεσίες της χώρας. Κρίνεται λοιπόν σκόπιμο να γίνουν οι παρακάτω προτάσεις :

Η έρευνα να συνεχιστεί και με μορφή διαγραμμάτων ροής να παρουσιαστούν όλες οι διαδικασίες διαχείρισης – διακίνησης και οι τρόποι συσχέτισης μεταξύ τους.

Να αξιολογηθεί η αναγκαιότητα ή μη κάθε εντύπου ή βιβλίου που συμπληρώνεται σήμερα στις δασικές υπηρεσίες και εφόσον κριθεί σκόπιμο να συμπτυχθούν ορισμένα.

Να ψηφιοποιηθούν όλα τα έντυπα που τελικά απαιτούνται και να αναπτυχθεί ένα ολοκληρωμένο λογισμικό πρόγραμμα με το οποίο θα παρακολουθείται κάθε στάδιο. Η έκδοση κάθε δελτίου να γίνεται πλέον ηλεκτρονικά με ταυτόχρονο έλεγχο εγκυρότητας των εισαγόμενων δεδομένων. Κατ’ αυτό τον τρόπο, θα είναι δυνατή η εμφάνιση των κάθε είδους δεδομένων μέσω διαγραμμάτων που πάντα δίνουν μια συνοπτική και σε βάθος εικόνα του εξεταζόμενου θέματος.

Να δημιουργηθεί ηλεκτρονική βάση δεδομένων ώστε ο έλεγχος και η παρουσίαση των στατιστικών αποτελεσμάτων να γίνεται πλέον αυτόματα.

Να ερευνηθεί, εφόσον αναπτυχθεί λογισμικό πρόγραμμα διαχείρισης – διακίνησης, κατά πόσο είναι εφικτή η μετάβασή του σε εφαρμογή μέσω διαδικτύου ώστε ανά πάσα στιγμή η Κεντρική Υπηρεσία διαχείρισης να ενημερώνεται και να εξάγει αυτόματα, στατιστικά στοιχεία.

Να ερευνηθεί σε βάθος η εμπειρία των άλλων κρατών σε θέματα ανάπτυξης συστημάτων διαχείρισης και εκμετάλλευσης δασών και να γίνει αντίστοιχη εφαρμογή τους στα ελληνικά δεδομένα με τις κατάλληλες προσαρμογές.

Τέλος, εφόσον επιτευχθεί η δημιουργία λογισμικού προγράμματος διαχείρισης και διακίνησης του ξύλου, να πραγματοποιηθούν σεμινάρια στους υπαλλήλους της δασικής υπηρεσίας ώστε να είναι σε θέση να το εφαρμόσουν σωστά.

9. ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ

Το άρθρο αυτό αφιερώνεται στη μνήμη ενός ιδιαίτερα αξέχαστου καθηγητή που όσοι είχαμε την τύχη να μας τιμήσει με τη φιλία του, αισθανθήκαμε με τρόπο οδυνηρό τη μεγάλη του απώλεια. Όσοι τον γνωρίσαμε μέσα από το πανεπιστήμιο διαπιστώναμε πόσο ακαταπόνητα εργάζονταν ξεγελώντας με χαμόγελο το χρόνο. Ο ακαδημαϊκός χώρος έγινε σίγουρα φτωχότερος. Ο καθηγητής Θανάσης Χριστοδούλου μας έμαθε τόσα πολλά. Ανεξίτηλο ίσως ίχνος του επάνω μας αποτέλεσε ο ζήλος του για έρευνα και για προσφορά στην κοινωνία. Ελπίζω να εκπληρώσω ένα, μικρό έστω τμήμα των επιθυμιών του.

Θα ήταν ασυγχώρητη παράλειψη να μην ευχαριστήσω θερμά και έναν ακόμη υπέροχο βοηθό καθηγητή που ένιωσα από την πρώτη στιγμή τη ζεστασιά της καλοσύνης του αλλά και το ενδιαφέρον του στο πρόσωπό μου. Δεν θα τον αναφέρω προς το παρόν με το όνομά του, καθώς δεν είχα την ευκαιρία μιας πρόσφατης επικοινωνίας μαζί του, ώστε να λάβω και τη συγκατάθεσή του. Κοντά του όμως, το διάστημα των μεταπτυχιακών μου σπουδών, αναβάθμισα σημαντικά τις γνώσεις μου στη Δασική Οικονομική, αναδεικνύοντας την αξία της στην πράξη. Σίγουρα πολλοί φίλοι και συνάδελφοι θα αντιλήφθηκαν σε ποιόν αναφέρομαι.

Ευχαριστώ επίσης και τους υπαλλήλους του δασαρχείου Τσοτυλίου καθώς και του Τμήματος Διαχείρισης της Δ/νσης Δασών Πιερίας, των οποίων οι εμπειρίες, οι παρατηρήσεις και οι πληροφορίες από το πλούσιο αρχείο τους, ήταν ανεκτίμητες για την ολοκλήρωση της προσπάθειάς μου.

Ελπίζω μέχρι τέλη Μαρτίου να έχω διορθώσει, σε βασικά σημεία, τον κώδικα της εφαρμογής που ξεκίνησα και να τον διαθέσω ελεύθερα σε όλους τους συναδέλφους. Μπορώ να στείλω με email την εφαρμογή σε όποιους γνωρίζουν προγραμματισμό και ενστερνίζονται την ιδέα του ανοικτού λογισμικού. Απώτερος στόχος μου είναι να δημιουργηθεί μια καθαρά διαδικτυακή εφαρμογή διαχείρισης δασών στην Ελλάδα η οποία θα ενημερώνεται κεντρικά για όλες τις αλλαγές, κυρίως της νομοθεσίας και θα αποτελέσει πραγματικό εργαλείο σε κάθε δασολόγο διαχειριστή.

Μάρας Γεώργιος 

Δασολόγος

10. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Assisi Software Corp. 2015. Τοποθεσία Web – Assisi Software For Forest Management. [Ηλεκτρονικό] 2015. [Παραπομπή: 16 2 2015.] http://www.assisisoft.com.
Dharmendra C. and Sudeshna Venny. 2003. Computerized Forest Management Control and Forest Information Management Systems in India: an Application to Criteria and Indicators for Sustainable Forest Management. 2003. σσ. 4-27, Forest Management Working Papers,Working Paper FM/23… Forest Resources Development Service, Forest Resources Division. FAO,Rome. (Unpublished).
Guofan Shao, Keith M. Reynolds. 2006. COMPUTER APPLICATIONS IN SUSTAINABLE FOREST MANAGEMENT. s.l. : Springer, 2006. σσ. 69-80. ISBN-13 978-1-4020-4305-5.
Primus Partners. Inc. 2015. Τοποθεσία Web – Log Procurement and Inventory Management Software. [Ηλεκτρονικό] 2015. [Παραπομπή: 16 2 2015.] http://www.primusweb.com.
Remsoft. 2015. Τοποθεσία Web – Remsoft. [Ηλεκτρονικό] 2015. [Παραπομπή: 16 2 2015.]http://www.remsoft.com/solution.php.
United States Department of Agriculture USDA. 2014. Τοποθεσία Web – NED Products. [Ηλεκτρονικό] 2014. [Παραπομπή: 9 12 2014.] http://nrs.fs.fed.us/tools/ned/products/.
WoodPlan. 2010. WoodPlan integrated solution for arboriculture and forestry, Forest Records Software. [Ηλεκτρονικό] 2010. [Παραπομπή: 27 4 2010.]http://www.woodplansolutions.com/products/forest.html.
Α.Π.Θ. 2015. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης -Ιστορικό Σχολής. [Ηλεκτρονικό] 16 02 2015. http://www.for.auth.gr/τμήμα/ιστορία.
Βακαλόπουλος, Απ. Ε. 1979. Νέα Ελληνική Ιστορία 1204-1975. Θεσσαλονίκη : Τυπ. Σφακιαννάκη, 1979. σσ. 29-31.
Ζάχαρης, Στ. Αστ. 2006. Φύση και Δάση στην αρχαία Ελλάδα. s.l. : Υπ. Αγρ. Αν. & Τροφ., 2006. σσ. 47-60. Τόμ. Γ’.
Καρακυριος, Δ. 2007. Μεταπτυχιακή διατριβή – Ανάπτυξη πληροφοριακού συστήματος για τη διοίκηση και διαχείριση δασών στη δασική υπηρεσία. Θεσσαλονίκη : Α.Π.Θ., 2007. σσ. 38-41.
Παπασταύρου, Αναστ. Κ. 1989. Θεσμικά και νομοθετικά πλαίσια εκμετάλλευσης των ελληνικών δασών. 1989, Τόμ. ΛΒ, σσ. 239-270.
Τσουμής, Γ.Θ. 1978. Δάσος και Δασολογία. Δασ. Χρονικά. 1978, 21(2/3), σσ. 50-61, 95.
Υπ. Γεωργίας, Επιθεώρηση Δασών Δυτ. Μακεδονίας. 1993. Εξελέγξης και Επιθεώρησης υλοτομιών δημοσίων και μη δημοσίων δασών. 1993. Αρ. Πρωτ.:145/18-5-1993.
ΦΕΚ44/τ.Α’/17-4-1986. 1986. Π.Δ.126/86 -Διαδικασία παραχώρησης της εκμετάλλευσης … στους δασικούς συνεταιρισμούς. 1986.
ΦΕΚ7/τ.Α’/18-1-69. 1969. Ν.Δ.86/69 – ΔΑΣΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ. 1969.




http://dasarxeio.com/